Architect Hendrik Johan (Henk) Nolte 1915-1999

door Christel Monsanto

Dit artikel verscheen eerder in druk in de Archiefvriend van maart 2023

Portret Henk Nolte (1989)
Antoine Ghering heeft een serie portretten in postzegels omgezet, met o.a. ook Henk Nolte, met dank aan Verele Engels.

Jeugd en schooltijd
In een artikel in de Amigoe (1) lezen we vijftig jaar na dato dat de vader van de architect Henk Nolte met zijn gezin precies op 24 november 1924 op Curaçao arriveerde om hier te werken. Nolte (11 augustus 1915 Rotterdam – 25 maart 1999 Curaçao) bracht een groot deel van zijn jeugd door op Negropont, waar hij met zijn broers en zussen in de Shell-gemeenschap opgroeide. Hij bezocht op Curaçao de middelbare school en vertrok daarna naar Nederland voor een studie bouwkunde. Daar trouwde hij met Hennie Cloeck die in Alkmaar op 2 april 1917 geboren was en na de dood van haar man in Curaçao overleed op 11 februari 2008. Na zijn terugkeer op het eiland, werkte Nolte vanaf 1946 tot 1962 voor de Dienst Openbare Werken en richtte daarna zijn eigen architectenbureau op. Het echtpaar stond bij sommigen bekend als “Mama en Papa Mahaai”, had geen kinderen en woonde in het door hem zelf ontworpen woonhuis op de Lelieweg.

Akkefietjes
Hoe men in het midden van de 20e eeuw dacht goed te doen om voor een ander beslissingen te nemen, moest ook Henk Nolte ervaren, en deze gebeurtenis haalde zelfs de voorpagina van de krant. Een paar dagen later volgde een ingezonden stuk en een rectificatie van Nolte zelf. Vanuit Nederland was officieel aan het kantoor van de gouverneur en het Prins Bernard Fonds meegedeeld, dat Nolte de gelukkige winnaar was van een tekening van Vincent van Gogh, waarvan de waarde op fl 40.000 werd geschat. Nolte en zijn vrouw werden diezelfde dag uitgenodigd om in Fort Amsterdam hun opwachting te maken. Daar werden zij opgewacht door een groepje hoogwaardigheidsbekleders. Nolte zei direct dat hij erover dacht om het kunstwerk in bruikleen te geven aan een Nederlands Museum. Op de voorpagina van dezelfde uitgave van de Amigoe (2) was te lezen dat gouverneur Debrot, die zich op dat moment in Nederland ophield, had aangeboden om de waardevolle tekening voor de gelukkige winnaar naar Curaçao mee te nemen. Kennelijk wilde hij helpen, maar was de communicatie over de oceaan niet zo eenvoudig als dat tegenwoordig het geval is. Van dit aanbod was Nolte niet gediend, want hij liet weten, dat hij nog niet eens wist of hij deze prijs überhaupt in ontvangst wilde nemen en of het niet te veel zou kosten om de tekening hier bij de douane in te voeren. Hoe dat is afgelopen, werd niet in de krant vermeld.

vroegere LTS Cas Coraweg

Gerit Rietveld en Nolte
Net als in de vorige artikelen in de Archiefvriend over de naoorlogse architecten (3), zal ik ook van Nolte de in mijn ogen voornaamste ontwerpen noemen. Daarna volgt een opsomming van zijn bijdrage aan de architectuurgeschiedenis van Curaçao. In 1949 bezocht de bekende Nederlandse architect Gerrit Rietveld Curaçao voor het eerst. Nog tijdens zijn verblijf vroeg het Wit Gele Kruis (met als drijvende kracht erachter Dr. Engels) aan Rietveld om een tehuis voor “gebrekkige kinderen” op Curaçao te ontwerpen. Dit resulteerde in de bouw van het befaamde Monseigneur Verriet Instituut aan de Salsbachweg. Het was een baanbrekend ontwerp met een langgerekt, schuin dak dat diende als zonwering en ook voor de regenwateropvang. Na zijn korte vakantie was Rietveld weer naar Nederland vertrokken en de plaatselijke bouw was toevertrouwd aan architect Nolte. In 1952 kwam Rietveld nog eens op bezoek en toen werd besloten tot de bouw van het Richardushuis in Santa Rosa, ook naar een ontwerp van Rietveld.

PLTS en meer
Hoewel Nolte zowel voor het protestantse schoolbestuur als ook katholieke opdrachtgevers ontwierp, spreken twee van zijn gebouwen duidelijk een heel eigen taal. Met name het ontwerp voor de aan de Cas Coraweg gelegen Protestantse LTS. De voorgevel is allesbepalend met zijn spierwitte, onderbroken betonnen elementen, die ook in de loop der jaren niets van de krachtige uitstraling en charme verloren hebben. Hier was Nolte, net als Ben Smit, duidelijk geïnspireerd door de theatrale betonfaçades van de wereldberoemde Braziliaanse architect Oscar Niemeyer. Persoonlijk kan ik niet beoordelen of het ontwerp van Nolte voor deze school in het dagelijkse gebruik ook functioneel was en is. Maar ik hoop dat hier geen sprake is van dezelfde kritiek die Niemeyer voor zijn creaties ten deel viel, omdat de binnenkant van zijn gebouwen zogenaamd de verwachtingen van de buitenkant niet konden waarmaken.
Een duidelijke intentie toonde ook het ontwerp voor de zusters van Schijndel voor een school in Fuik, Seru Grandi. Een aaneenschakeling van zeshoekige paviljoens, verbonden door gangen met een lichtkoepel en van buiten naar binnen doorlopende paden opgebouwd uit driehoekige speciaal voor dit project vervaardigde betonnen tegels. Het geheel is door Nolte in een geometrische vormentaal neergezet voor het majestueuze natuurlijke decor van de Tafelberg. Jammer genoeg, had men vóór de recente ontmanteling en afbraak van het gebouw, in het verleden door diverse ondoordachte bouwkundige ingrepen het oorspronkelijke ontwerp al behoorlijk aangetast.

afgebroken school in Fuik

Lijst van werkzaamheden (niet volledig)
3.9.1946 aangenomen bij OW als tijdelijk technisch ambtenaar.
1948 Toko Regina Schottegatweg bij Klein Davelaar, genoemd naar de vrouw van de toenmalige eigenaar, Regina Prins.
1948 politiepost Rio Canario en politiepost en dienstwoningen Dominguito.
Vanaf 1949 samenwerking met Rietveld voor de bouw van het Mgr. Verriet Instituut.
1951 ontwerp postzegel i.v.m. uitgave encyclopedie (boek) van de Nederlandse Antillen.
1954 kapperszaak van de heer Pedro Vinck op de luchthaven.
1955 nieuwe dokterswoning bij Pannekoek, Ir. de Kiewit was destijds hoofd DOW.
2.3.1955 eerstesteenlegging jeugdhuis “De Tamarijn” van het Protestantse schoolbestuur. Nolte zat in het bestuur van Lion’s Club en van CCC.
1955/1956 restauratie landhuis Brievengat, hij zat ook in het bestuur van Monumentenzorg. Tekeningen van de restauratie zijn van Nolte.
16.1.1959 inwijding door bisschop Holterman van het Triniteitscollege, Henk Nolte en C. Simmons.
1959 Soeur Hedwig school bij Verriet Instituut Deze school werd in 2016 verbouwd door het kantoor R.G.C. Breda.
1960 kapel en dienstwoningen bij gevangenis Koraal Specht. Ontwerp van de gevangenis was van A. de Vries.
1960 Wit Gele Kruis, Groot Davelaar, nu Advent ziekenhuis.
1962 vestigt zich als vrije architect.
1962 begin bouw Prot. Huishoudschool bij het Rijkseenheidsmonument.
Huize Roze Pelletier, eerst Scharlooweg 164, zusters van Schijndel, oud herenhuis werd door de architect verbouwd tot een verblijf met 24 kamers voor werkende jonge vrouwen.
1964 eigen woning en kantoor Lelieweg en uitbreiding Mgr. Verriet Instituut.
1965 plan voor de protestantse technische school, Cas Coraweg.
Country Inn bungalows Nolte, interieur Badaracco, nu Trupial Inn.
1966 kantoor architect Nolte is in de Smallesteeg, Punda.
1968 school Seru Grandi, zusters van Schijndel, zeshoekige modules, afgebroken.
1969 Antilliaanse Handelsmaatschappij op Aruba.
1972 SSK vakbondsgebouw Nieuwe Havenweg, met geschilderde betonsculptuur op de façade.
Vanaf 1963 tot 1975 werkte Fernando Julian Labraña voor hem en tegen het einde van die tijd waren zij partners.
5.6.1975 MCB Bank Salinja.
1977 zonnewijzer, die door de bevolking bij het 50-jarige jubileum aan Spritzer & Fuhrmann cadeau werd gegeven, voor Fort Amsterdam.
1978 landhuis Zuurzak verbouwd als ambtswoning voor de gezaghebber.
1979 voor Moises de Marchena, winkelpand Passaatstraat 8, waar nu Jean Girigorie een galerie heeft op de benedenverdieping.
1985 restauratie Paleis van de Gouverneur, tijdens de ambtstijd van René Römer.
1988 restauratie samen met Anko van der Woude van Barberia Jopie of Koral Agostini en restaurant De Gouverneur.
Image
1991 Oudste huis Punda “1693” restauratie tot postmuseum.
1992 restauratie sterfhuis Brion tot Maritiem Museum met Anko van der Woude.

Noten:
(1) Amigoe 13 november 1974 zie https://www.delpher.nl/nl/kranten
(2) Amigoe 16 juli 1965
(3) deze website: de architecten Ben Smit, Alberto Badaracco, Jacob Fresco en Gerard Roovers, Pieter van Stuivenberg en Kees Bakker