Gronden in de Westdivisie

Door: H. Maduro - Molhuijsen

Dit artikel verscheen eerder in ons blad van juni 2006

Behalve de grote plantages als Savonet en Knip waren er diverse  tuintjes en stukjes grond op Banda’bou. Alleen al rond het vissersdorp Westpunt lag Papaya-Tuyn, de Ruiterspost en Coraal, welke gronden tot 1859 in bezit waren  van Matthias E. van der Dijs – eigenaar van de plantage Savonet. Daarnaast was er nog de Savaan van Westpunt: eigendom van het gouvernement.

Kerk te Westpunt

In 1849 richt Mgr. Niewindt zich tot het Koloniaal Bestuur met het verzoek om een kerk te mogen bouwen op Westpunt. De kerkgemeente van de H. Joseph te Barber is flink toegenomen en er moet  uitgebreid worden. Aangezien een deel van de gelovigen erg ver van Barber af woont, sommigen moeten wel 3 uur lopen om de kerk te bereiken, wil Mgr. Niewindt liever een kerk bouwen op Westpunt en tevens een gebouwtje waar les gegeven kan worden. Het gouvernement geeft zijn goedkeuring;  ziet dit als een goede voorbereiding op een eventuele emancipatie van de slaven.
Mgr. Niewindt schakelt zijn vriend Matthias van der Dijs in om grond op Westpunt te verkrijgen. Van der Dijs schenkt daarop 1 bunder (1ha of 10.000 m2) grond van het perceel de “Ruiterspost” voor de bouw van de kerk. In de buurt van Westpunt wonen dan zo’n 300 vrije mensen, op Savonet en Zorgvliet 200 slaven en op Knip en Lagoen 300 slaven. Dat zelfde jaar wordt er al onderwijs gegeven en wordt met de bouw van de kerk begonnen. Van der Dijs staat nog een stukje grond af, zodat men ook een pastorie kan bouwen. De bouw wordt uitgevoerd door de “vrije lieden” die woonachtig zijn op Westpunt en de eigenaren van de omringende plantages geven hun slaven toestemming om mee te werken. Van der Dijs levert het hout en laat dat door zijn slaven aanbrengen. Het stuk grond waar de kerk is gebouwd wordt later “San Pedro” genoemd.

Papaya -Tuyn

Papaya-Tuyn lag in het verlengde van de Plantage Zorgvliet, liep tot aan de Westpunt en grensde in het noorden aan de Savaan en in het zuiden aan de gronden van de plantage Knip. Reeds vanaf 1814   was er het recht tot het houden van een kudde hoornvee en een kudde schapen en het recht om een waterput te slaan. Bij Papaya Tuyn hoorde tevens het terrein “De Ruiterspost”.
Dit was gelegen: benoorden Papaya Tuyn en het Fort Westpunt, naast de Savaan en bezuiden het “Tuinthe der vrije lieden, door een wegje gescheiden”.

Als Matthias van der Dijs in 1859 komt te overlijden gaat Papaya Tuyn en het perceel de Ruiterspost over in handen van zijn dochter Eva van der Dijs, gesepareerde huisvrouw van Johannes van Wijk. Pas in november 1863 worden de stukken grond officieel op haar naam gezet. Enige weken later verkoopt zij voor fl. 4.000,-- Papaya Tuyn en de Ruiterspost aan James Pierre Craane, voorheen factoor op de plantage Savonet. Erg lang heeft James niet van zijn bezit kunnen genieten, want reeds in 1864 wordt  een akte opgemaakt, waarin zijn moeder Jannetje Elisabeth Craane verklaart dat zij enig erfgename is van haar overleden zoon en niet in staat is om de kosten te dragen. Zij draagt de gronden weer over aan Eva van der Dijs, op de uitdrukkelijke voorwaarde dat Eva gehouden zal zijn de gronden over te dragen aan Gracie Cijntje, nadat deze de schuld ad. fl. 2.172,50 en rente betaald heeft. Pas 4 jaar later vindt deze overdracht plaats en wordt Gracie Cijntje de nieuwe eigenaresse van Papaya Tuyn en de Ruiterspost.
Gracie Cijntje, geboren op 27 augustus 1814 op de plantage Savonet, is een  kleinkind van Francijntje (geboren in 1768 en overleden in 1860 op 92 jarige leeftijd). De afstammelingen van Francijntje hebben bij de emancipatie in 1863 de achternaam Cijntje gekregen. Gracie heeft bij de emancipatie 10 kinderen en in 1868 dient zij een verzoek in om, samen met haar kinderen, te mogen worden in-geschreven in de Burger Boeken.(B.B.) Volgens het “Burgerrecht” moest men ingeschreven staan in de B.B. wilde men onroerend goed op zijn of haar naam laten overschrijven. Waarschijnlijk dat het daarom 4 jaren geduurd heeft eer dat de overdracht plaatsvond.

Van twee van haar zonen wordt regelmatig melding gemaakt in de boeken van de districtmeester i.v.m. problemen met de gouvernementsgronden te Westpunt. Maar ook over Gracie wordt het e.e.a. geschreven. Zo zijn er in 1886 nogal wat problemen met de waterput, welke nabij de publieke weg is gelegen. Bij de districtsmeester komen klachten binnen dat Gracie opdracht heeft gegeven om het water in de put te vergiftigen door er manzanilla vruchten in te gooien. De mensen uit de omgeving halen uit deze put hun drinkwater en zijn nu gedwongen om daarvoor helemaal naar Savonet of naar Knip te gaan. Gracie geeft als reden op dat het haar put is, dat zij de mensen van Westpunt en de Savaan had opgeroepen om mee te helpen om de put schoon te maken, maar er slechts een paar mensen kwamen opdagen. De districtsmeester geeft opdracht de put meteen schoon te maken, maar de problemen met Gracie en de bewoners van de Savaan  en Westpunt  blijven bestaan.
Enige weken later dient Constantien Lourens, namens de bewoners van de Savaan, een verzoek in om op hun eigen kosten en voor hun eigen gebruik een put te mogen slaan. Dit verzoek wordt goedgekeurd door de Gouverneur.

Toen Gracie in 1868 de gronden van Eva van der Dijs kocht, werd deze aankoop gefinancierd door een geldlening verstrekt door de verkoopster. Eva, die zich in 1871 in Nederland gaat vestigen, heeft als haar gemachtigde John Edward Price aangesteld. In 1892 lost Gracie haar schuld aan Eva af door een nieuwe hypothecaire lening van fl. 1.200,-  af te sluiten bij John Edward Price.
In 1898 komt Gracie te overlijden, maar veel is er niet betaald, want in januari 1902 neemt Joseph Silvestre Joubert  de gehele schuld over door aan Price het bedrag p

lus de rente te betalen, waarna Price hem daarbij subrogeert en alle rechten overdraagt.  Joubert komt wel vaker voor als opkoper en verkoper van onroerend goed en uitstaande hypotheekschulden.  Joubert weet van aanpakken, want in april laat hij aan de onbekende (?) erfgenamen, d.m.v. een deurwaardersexploot, waarvan een afschrift wordt opgehangen bij het Hof van Justitie, bekendmaken dat bij niet voldoening van de schuld overgegaan wordt tot openbare verkoop van de gronden. In augustus volgen 3 advertenties in de Curacaosche Courant en in september vindt de openbare verkoop plaats. Het hoogste bod van fl. 505,-- wordt uitgebracht door Joubert zelf, die nu officieel eigenaar is van Papaya Tuyn en De Ruiterspost.
Men kan zich afvragen hoe iemand, in die tijd, woonachtig op Westpunt op de hoogte kon zijn van advertenties in de C.C. en plakkaten bij het Hof van Justitie. Ook de “onbekende” erfgenamen is vreemd, want bij de districtsmeester waren zij wel bekend: in 1896 wordt een verzoek voor een stuk grond te Westpunt van (kleindochter) Ana Dorothea Cijntje door de districtsmeester met een negatief advies doorgestuurd “aangezien Anna bij haar ouders op de plantage Papaya tuin woont waar genoeg terrein is voor het bouwen van een huis” en in 1902 wordt aan de zoon Eduard opdracht gegeven zijn huis te Westpunt af te breken, aangezien hij geen recht had op het stuk gouvernementsgrond daar hij “mede-eigenaar is van Papaya-Tuyn”. 

Joubert heeft met de aankoop niet de bedoeling gehad om Papaya-tuyn voor eigen bezit te behouden, maar om te verhandelen. In 1904 verkoopt Joubert een stukje grond (20 aren)  aan het Apostolisch Vicariaat voor de prijs van fl. 25,--; dit stukje grond ligt ten noorden van San Pedro. De dag daarna verkoopt hij Papaya Tuyn voor de prijs van fl. 2.000,-- aan Hendrik Kirindongo. Over de Ruiterspost wordt geen melding gemaakt.
Ook deze transportakte is, zoals gebruikelijk in die tijd, opgemaakt nadat Kirindongo het terrein al in zijn bezit had. In 1902 wordt door de Administrateur van Financiën een aanmaning aan Kirindongo verstuurd voor nog verschuldigde belasting en in 1903 wordt er een proces verbaal opgemaakt i.v.m. een klacht van Kirindongo. Daarbij worden verklaringen opgenomen van familieleden van Gracie Cijntje en van William en Guillermo Mambie.
Maar blijkbaar wordt e.e.a. wel goed geregeld want nu, meer dan 100 jaar later, zijn de gronden nog steeds in bezit van de nakomelingen van Hendrik Kirindongo en is Papaya Tuyn nu bekend om de weekendhuizen die er staan. Ook De Ruiterspost is verkaveld en geheel bebouwd.
Het “Tuyntje van de vrije lieden”, dat steeds genoemd wordt bij de grensaanduiding van de Ruiterspost, staat niet op de Werbatakaart aangegeven. Ook mensen die daar in de buurt wonen hebben deze naam niet eerder gehoord. Slechts één informant, afkomstig van de Savaan van Westpunt, wist met zekerheid te stellen dat dit stuk grond gelegen is in de buurt van Playa Kalki, daar waar nu de tuinbouwkassen staan.

Coraal

Op de Werbatakaart staat dit stuk grond aangegeven en ligt het ten noorden van De Ruiterspost. In de aktes, welke werden opgemaakt na het overlijden van Van der Dijs, is een akte voor de grond Coraal niet te vinden, terwijl dit stuk grond – volgens de belastingregisters - aan hem toebehoorde. Er is wel een akte waarin gesproken wordt over een “betrankeerd stuk terrein”, dat overgedragen wordt aan zijn dochter Eva en door haar verkocht wordt aan Johannes Bautista Mamba. Mamba koopt het terrein met “de spaarpenningen van en ten behoeve van zijn, bij zijn huisvrouw Betsy LaReina, verwekte kinderen”. Later komt Johannes in officiële stukken voor als Juan Bautista Mambre. De naam Mambre zien we ook terug als Mambi. Het is bekend dat zowel de familie LaReina als de familie Mambi afkomstig is van dat deel van Westpunt. In de boeken van de districtsmeester wordt in 1903 gesproken over de mede-eigenaars van Coraal, zijnde Guillermo Mambi en Felipe LaReina alias William Mambie.   Later wordt het geen Coraal meer genoemd, maar “ Kura” of “Kura di Mambi”. Het stuk “betrankeerd terrein”, genoemd in de akte van 1859, is  dus hetzelfde als de Coraal of Kura di Mambi.

Geraadpleegde bronnen:
- Transport aktes van de jaren: 1863 en 1864.
- Notariele akten jaren: 1859, 1874, 1892 en 1904.
- Burgerlijke Stand, Belastingregisters, Cur. Courant, Boeken van de Districtsmeester, Slavenregisters, Burger Boeken.
- Interviews met oude bewoners van de Savaan en omgeving.